Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetinin tədqiqatçıları enerji səmərəliliyini artırmaq və ölkənin yaşıl enerji keçidini dəstəkləmək məqsədilə innovativ amorf nüvəli transformatorlar (ANT) təqdim ediblər. Bu transformatorların istifadəsi illik karbon emissiyalarının milyonlarla ton azalmasına kömək edəcək.
Tədqiqat qrupu amorf strukturlu kontaktor və transformator prototiplərinin sənaye sınaqlarını uğurla tamamlayıb. Kontaktor "Polimart" MMC-nin plastik boru istehsalı zavodunda və "Bakı İstehlak Konteynerləri" ASC-də test edilib və geniş istifadə olunan Çin istehsalı "Sassin" kontaktoruna nisbətən 10% daha yüksək səmərəlilik nümayiş etdirib. Yeni kontaktor 5,500 dövrə əməliyyatı yerinə yetirərək 4,950 dövrə ilə məhdudlaşan Çin kontaktorundan üstün olub. Bu uğurlu nəticələrdən sonra universitet Azərbaycan Əqli Mülkiyyət Agentliyindən kontaktor üçün patent alıb.
Universitetin fizika və kimya kafedrasının müdiri professor Adil Abdullayev bu nailiyyətin əhəmiyyətini vurğulayaraq, amorf metallik xəlitələrin istehsal proseslərini optimallaşdırdığını, enerji itkilərini azaltdığını və sənayedə daha davamlı və səmərəli materialların istifadəsini təşviq etdiyini bildirib. O qeyd edib ki, ANT-lər adi polad nüvəli transformatorlara nisbətən daha aşağı boş rejim itkilərinə malikdir və bu da şəbəkə infrastrukturunun modernləşdirilməsində və ötürmə itkilərinin azaldılmasında mühüm rol oynayır. Elektrik enerjisinin istehsalında külək və günəş enerjisinin payının artması bu texnologiyanı daha da cəlbedici edir.
ANT texnologiyası tam inkişaf etmiş olsa da, onun tətbiqi hələ də məhduddur. Məsələn, 2011-ci ildə Şanxay şəhərində 116 ədəd belə transformator quraşdırılıb ki, onların hər biri orta hesabla 400 kVA gücə malik olub. Bu təşəbbüs boş rejim itkilərini 80%-ə qədər azaldıb və illik təxminən 0.7 GWh ötürmə itkisini önləyib.
ANT-lərin bərpa olunan enerji sistemlərinə inteqrasiyası böyük əhəmiyyət daşıyır, çünki ənənəvi transformatorlar yüksək enerji itkilərinə səbəb olaraq enerji israfına və karbon izinin artmasına gətirib çıxarır. ANT-lər isə minimum enerji itkiləri ilə səmərəli enerji ötürülməsini təmin edir ki, bu da dəyişkən hasilata malik olan külək və günəş enerjisi sistemləri üçün olduqca vacibdir. Bundan əlavə, ANT-lər ənənəvi silikon əsaslı transformatorlarla müqayisədə daha az əməliyyat xərcləri və texniki qulluq tələb edir və bu da karbon emissiyalarının azalmasına əlavə töhfə verir.
Bu yenilik Azərbaycanın enerji səmərəliliyinin artırılması və yaşıl enerjiyə keçid strategiyasına tam uyğundur. ANT-lərin uğurla tətbiqi bu məqsədlərin həyata keçirilməsində mühüm rol oynayacaq.