Azərbaycan enerji siyasətində mühüm bir dönüş yaşayır – ölkə ənənəvi neft ixracından uzaqlaşaraq, dənizdə külək və hidrogen enerjisi üzərində qurulmuş gələcəyə yönəlir. Bu dəyişiklik həm enerji təhlükəsizliyi baxımından, həm də NATO ilə əməkdaşlıq imkanlarının genişlənməsi baxımından yeni üfüqlər açır.
Ötən il Bakıda keçirilmiş COP29 tədbiri çərçivəsində SOCAR ilə Səudiyyə Ərəbistanının ACWA Power və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Masdar şirkətləri arasında 3,5 QVt-lıq dəniz külək enerjisi layihələrinin inkişafına dair Anlaşma Memorandumu imzalanıb. Bu təşəbbüs Azərbaycanın 2030-cu ilədək elektrik enerjisinin 30%-ni bərpa olunan mənbələrdən təmin etmə hədəfinə uyğundur və həmin hədəfdən 4 QVt ixrac üçün nəzərdə tutulub.
Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda külək enerjisi üzrə potensial 157 QVt təşkil edir ki, bu da ölkəni Avstraliya, Şri-Lanka və Türkiyə ilə birlikdə dünyada ən yüksək potensiala malik dörd ölkədən birinə çevirir. SOCAR-ın yaşıl enerji bölməsi olan SOCAR Green bu istiqamətdə aparıcı rola malikdir.
Eyni zamanda, Azərbaycan həm mavi, həm də yaşıl hidrogen istehsalında irəliləyir. Masdar şirkəti “Tik, Sahiblən, İdarə et” (BOO) modeli ilə Azərbaycanda 1 QVt-lıq külək və günəş enerjisi layihələri üzərində işləyir. SOCAR təbii qaz ehtiyatlarından istifadə etməklə karbon tutma texnologiyası ilə mavi hidrogen istehsalı planlaşdırır. Yaşıl hidrogen istehsalı isə – suyun elektrolizi yolu ilə bərpa olunan elektrikdən istifadə etməklə – Avropa İttifaqının 2050-ci ilə qədər enerji istehlakında hidrogenin payını 10%-ə çatdırmaq məqsədinə uyğundur və bu sahədə Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (AYİB) araşdırmaları maliyyələşdirir.
Bu enerji keçidi təkcə ekoloji deyil, həm də strateji xarakter daşıyır. Rusiya hidrogen bazarında liderliyə can atdığı bir vaxtda, Azərbaycanın bu sahədə müxtəlifləşməsi Avropa və NATO üçün etibarlı və davamlı alternativ enerji tərəfdaşlığı imkanları yaradır. “Cənub Qaz Dəhlizi”nin uğurundan sonra “Cənub Yaşıl Dəhlizi”nin yaradılması üzərində iş aparılır. Bu layihə Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə, Balkanlar və İtaliyanı əhatə edən əməkdaşlıq zəncirinin növbəti mərhələsi kimi Avropanın enerji asılılığını azaltmağı hədəfləyir.
Bu baxımdan NATO-nun rolu da dəyişə bilər. Alyans artıq təkcə ənənəvi təhlükəsizliklə deyil, həm də dəniz külək elektrik stansiyaları, sualtı yüksək gərginlikli kabel xətləri və digər kritik enerji infrastrukturunun qorunması ilə bağlı məsələlərə diqqət yetirməlidir. 2008-ci ildə Baki–Tbilisi–Ceyhan (BTC) boru kəmərinə edilən təxribat və Ukrayna müharibəsi dövründə Baltik dənizində baş verən hadisələr bu infrastrukturların həssaslığını bir daha göstərir.
Azərbaycanın enerji sahəsində yaşıl keçid təşəbbüsü, bölgədə təhlükəsizliyin və iqtisadi dayanıqlığın gücləndirilməsi baxımından strateji əhəmiyyətə malikdir. NATO-nun Cənubi Qafqazda, xüsusilə iqtisadi baxımdan şaxələnmiş Azərbaycanla əməkdaşlığı, regionda uzunmüddətli sabitlik və təhlükəsizlik üçün mühüm imkanlar yarada bilər.
https://renewables.az/en/news/winds-of-change-how-azerbaijan-s-energy-holds-promise-for-nato