31 avqustdan 1 sentyabr tarixinədək Tianjin şəhərində keçirilən Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT) Sammiti Özbəkistanın Mərkəzi Asiyanın strateji mənzərəsini və qlobal təsirini formalaşdırmaqda artan rolunu vurğuladı, Day.Az xəbər verib. Prezident Şavkat Mirziyoyev Daşkəndin proaktiv mövqeyini vurğulayaraq, iqtisadi əlaqələri dərinləşdirmək, nəqliyyat və logistika infrastrukturunu gücləndirmək və regional təhlükəsizliyi möhkəmləndirmək üçün təşəbbüslər təklif edib.
Doqquz üzv dövlət, üç müşahidəçi dövlət və 14 dialoq tərəfdaşından ibarət olan ŞƏT qlobal ÜDM-in təxminən üçdə birini və beynəlxalq ticarətin 20%-ni təşkil edir. Təsisçi üzv kimi Özbəkistan ŞƏT daxilində strateji layihələrin əsas hərəkətverici qüvvəsi kimi ortaya çıxıb, regional iqtisadi inteqrasiyanı, yeni nəqliyyat dəhlizlərini və investisiya və texnoloji əməkdaşlıq platformalarını təşviq edir.
Əsas diqqət transformativ nəqliyyat layihələrinin inkişafına yönəlib, xüsusilə Çindən Mərkəzi və Cənubi Asiyaya Trans-Əfqan Dəhlizi vasitəsilə ən qısa quru marşrutu təşkil edəcək Çin-Qırğızıstan-Özbəkistan dəmir yolu layihəsinə. Bu layihənin Özbəkistan üçün illik 200 milyon dollara qədər tranzit gəliri gətirəcəyi, çatdırılma müddətlərini 45-70 gündən azaltacağı, biznes xərclərini aşağı salacağı və regional məhsulların qlobal bazarlarda rəqabət qabiliyyətini artıracağı gözlənilir. Mirziyoyev bildirib: “Qlobal dəhlizlərlə əlaqə yaratmaq üçün səmərəli nəqliyyat marşrutlarının yaradılması həyati əhəmiyyət kəsb edir. Çin-Qırğızıstan-Özbəkistan dəmir yolu Trans-Əfqan Dəhlizi ilə birləşərək vahid ŞƏT nəqliyyat şəbəkəsini formalaşdıracaq.”
Bu təşəbbüslər həm iqtisadi, həm də geosiyasi əhəmiyyətə malikdir, regional qarşılıqlı asılılığı gücləndirir, tranzit marşrutları üzərində münaqişə risklərini azaldır və Fars körfəzi və Hind okeanı limanlarına çıxışı açır. Mirziyoyev ŞƏT-nin “Vahid Nəqliyyat Məkanı”nın Çinin “Kəmər və Yol” Təşəbbüsü ilə uyğunlaşdırılması imkanlarını vurğulayaraq, multimodal şəbəkələrə, rəqəmsal platformalara və yaşıl dəhlizlərə diqqət yetirib.
İqtisadi cəhətdən Özbəkistan yeni çoxşaxəli platformalar təklif edib, o cümlədən ŞƏT Kritik Materiallar üzrə Regional Mərkəzi, yaşıl enerji üçün Enerji Konsorsiumu, innovasiyalar üçün vençur firmaları və fondlar şəbəkəsi və biznes əlaqələrini asanlaşdırmaq və investisiyaları cəlb etmək üçün elektron portal. Bu səylər təchizat zəncirlərini gücləndirməyə, qarşılıqlı investisiyaları təşviq etməyə və regional texnoloji müstəqilliyi artırmağa yönəlib. Özbəkistanın Çin-Qırğızıstan-Özbəkistan dəmir yolundakı payı da daxil olmaqla maliyyə öhdəliyi onun bu strateji məqsədlərə sadiqliyini əks etdirir və ölkəni Mərkəzi Asiyada əsas nəqliyyat və investisiya mərkəzi kimi yerləşdirir.
Təhlükəsizlik Özbəkistanın strategiyasının əsasını təşkil edir. ŞƏT Daxili İşlər Nazirləri Toplantısının bərpası, cinayətlə mübarizə sazişlərinin yenilənməsi və 2030-cu ilə qədər narkotiklərin qarşısının alınması proqramının hazırlanması təklifləri hərtərəfli sabitliyi təmin etməyə yönəlib. ŞƏT-Əfqanıstan Əlaqə Qrupunun yenidən aktivləşdirilməsi və Əfqanıstanın konstruktiv dialoqa inteqrasiyası da regional sabitliyi təhdid edən riskləri azaltmaq üçün prioritetləşdirilib. Özbəkistanın ŞƏT Nüvə Təhlükəsizliyi Bəyannaməsi təklifi qlobal etimadı artırır və nüvə silahlarının yayılmasının qarşısını alma səylərini dəstəkləyir.
Prezident Mirziyoyevin Əfqanıstana ŞƏT-də müşahidəçi statusunun verilməsi təklifi geniş dəstək qazanıb və bu, Özbəkistanın uzunmüddətli regional sabitliyə sadiqliyini əks etdirir. O bildirib: “ŞƏT-nin uğuru onun açıqlığında və geniş əməkdaşlığa diqqət yetirməsindədir. Biz ŞƏT-ə qoşulmaq istəyən dövlətləri dəstəkləyirik və dialoq tərəfdaşlarının, o cümlədən digər regionlardan olanların genişləndirilməsi təşkilatı Qlobal Cənubla əməkdaşlıq platformasına çevirəcək.”
Sammitin nəticələri, o cümlədən Tianjin Bəyannaməsi və 2035-ci ilə qədər ŞƏT İnkişaf Strategiyası daha möhkəm əməkdaşlıq üçün zəmin yaradır. Özbəkistanın iqtisadi, nəqliyyat və texnoloji təşəbbüslərdə liderliyi onu Mərkəzi Asiyada mərkəzi qovşağa çevirir, regional rəqabət qabiliyyətini və tərəfdaşlıqları gücləndirir.