Orta Dəhliz, həmçinin Xəzəryanı Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu kimi tanınan, Mərkəzi Asiya, Xəzər dənizi və Qafqaz vasitəsilə Çin və Avropanı birləşdirən mühüm ticarət bağlantısı kimi ortaya çıxır və ənənəvi marşrutlara cəlbedici alternativ təklif edir, Day.Az-ın hesabatına görə.
Bu dəhlizin inkişafının mərkəzində Türkmənistan və Türkiyə arasındakı strateji tərəfdaşlıq dayanır. Türkmənistan Mərkəzi Asiyanın “dəniz qapısı” kimi xidmət edir, Türkiyə isə Avropaya qoşulan qərb mərkəzi kimi çıxış edərək, qlobal logistika üçün kritik bir ox təşkil edir və təchizat zəncirinin dayanıqlığını artırır.
Türkmənistanın infrastrukturu, xüsusilə illik 17 milyon ton yük, o cümlədən 400,000 konteyner tutumuna malik Türkmənbaşı Beynəlxalq Dəniz Limanı, ticarət axınlarını problemsiz dəstəkləyir. Kazaxıstan və Azərbaycandakı limanlar marşrut boyunca malların səmərəli hərəkətini təmin edir. Artan tranzit tələbatını qarşılamaq üçün Türkmənistan dəniz imkanlarını genişləndirir. 2025-ci ilin iyulunda Türkmən Dəniz və Çay Nəqliyyatı dövlət agentliyi iki Ro-Ro dəmiryolu bərəsi və bir quru yük gəmisinin dizaynı və tikintisi üçün tender elan edib. 2024-cü ilin ilk doqquz ayında dəniz və çay marşrutları ilə yük daşımaları 2,410 ton təşkil edib ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə 11.88% artım deməkdir.
Türkmənistanın ticarət marşrutlarını diversifikasiya etmək öhdəliyi 2025-ci ilin əvvəlində Kazaxıstan, Türkmənistan, İran və Türkiyə vasitəsilə Çindən Avropaya yeni yük marşrutunun işə salınması kimi layihələrdə özünü göstərir. Bu, Türkmənistanın yeni logistika yolları yaratmaqda fəal rolunu vurğulayır. Bundan əlavə, regionun ən böyük və ən müasir yük terminalı olan Aşqabad Beynəlxalq Hava Limanının yük terminalı illik 200,000 ton yükü idarə edə bilər və tez xarab olan mallar və tibbi məhsullar kimi vaxta həssas göndərişləri asanlaşdırır.
Türkiyə şirkətləri Türkmənistanın nəqliyyat infrastrukturunun inkişafında mühüm rol oynayır. Gap İnşaat 2 milyard dollar dəyərində Türkmənbaşı Limanını inşa edərək ölkənin nəqliyyat sisteminin modernləşdirilməsində böyük addım atıb. Polimeks Aşqabad və Türkmənbaşıda hava limanlarının tikintisində liderlik edərək, onları əsas regional logistika mərkəzlərinə çevirib, Aşqabad hava limanı “ən böyük qanad açıqlığına malik bina” kimi Ginnesin Rekordlar Kitabına daxil olub.
Əməliyyatları sadələşdirmək səyləri arasında prosedurları sürətləndirmək üçün Sadələşdirilmiş Gömrük Dəhlizinin yaradılması müzakirələri və logistikanın optimallaşdırılması üçün Beynəlxalq Koordinasiyalı Yük Daşımaları haqqında Sazişin imzalanması daxildir. Orta Dəhlizdən kənarda, Türkmənistan və Türkiyənin tərəfdaşlığı müxtəlif iqtisadi sektorları əhatə edir, 2024-cü ildə ikitərəfli ticarət 2.17 milyard dollara çatıb və artmaqda davam edir. Türkiyə Türkmənistanın ən yaxşı ticarət tərəfdaşları arasında yer alır, Türkiyənin investisiyaları 200 milyon dolları keçir və bu, ölkənin ümumi xarici birbaşa investisiyalarının əhəmiyyətli hissəsini təşkil edir.
Türkiyənin Çalık Holding (Gap İnşaat və Çalık Enerji vasitəsilə) və Polimeks kimi nəhəng şirkətləri elektrik stansiyaları, fabriklər və Olimpiya kəndi kimi böyük layihələrə töhfə verir. Türkiyənin Bursalı tekstil şirkəti 22.5 milyon dollar investisiya ilə 1,000 iş yeri yaradacaq bir fabrikə sərmayə qoyub və Türkmənistanın yeni sənaye sahələrinə diversifikasiyasını dəstəkləyir.
Dünya Bankı proqnozlaşdırır ki, daha çox inkişaf etdirildikdə, Orta Dəhlizin ticarət həcmi 2030-cu ilə qədər üç dəfə arta bilər, tranzit müddətləri isə yarıya enə bilər. Hazırda Çindən Avropaya 19–23 gün çəkən marşrutun 2027-ci ilə qədər 12–13 günə qısalacağı gözlənilir. Türkmənistan-Türkiyə tərəfdaşlığı ölkələrin qlobal ticarət dəyişikliklərindən istifadə edərək qarşılıqlı məqsədlərə nail olmağa çalışdığını nümunə göstərir və Orta Dəhlizin uğuruna əsaslanan uzunmüddətli strateji ittifaqı təşviq edir.
https://news.day.az/economy/1780239.html